Ngưng thở khi ngủ (OSA) không chỉ khiến bạn mệt mỏi vào ban ngày, mà còn là “kẻ thù giấu mặt” khiến huyết áp tăng cao không kiểm soát. Với những ai đang điều trị tăng huyết áp nhưng không hiệu quả, OSA có thể là nguyên nhân bị bỏ qua.
Ngưng thở khi ngủ (OSA) là gì và vì sao liên quan đến huyết áp?
OSA – Obstructive Sleep Apnea, hay hội chứng ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn, là tình trạng đường thở bị tắc nghẽn từng lúc trong khi ngủ, gây ngưng thở lặp đi lặp lại, khiến nồng độ oxy trong máu giảm mạnh.
Mỗi đợt ngưng thở khiến não “báo động”, đánh thức cơ thể để thở lại. Điều này gây ra kích hoạt hệ thần kinh giao cảm lặp đi lặp lại, dẫn đến tăng huyết áp mạn tính.
Tỷ lệ mắc OSA ở người tăng huyết áp
- Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, khoảng 30–50% người tăng huyết áp có OSA.
- Đặc biệt, trong nhóm huyết áp kháng trị (dùng từ 3 loại thuốc trở lên mà huyết áp vẫn cao), gần 80% có OSA tiềm ẩn.
Cơ chế OSA làm tăng huyết áp
OSA không đơn thuần là vấn đề hô hấp, mà ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tim mạch:
- Giảm oxy máu lặp lại (Intermittent hypoxia): Mỗi lần ngưng thở làm nồng độ oxy tụt, kích hoạt thần kinh giao cảm (sympathetic nervous system), khiến mạch máu co lại và huyết áp tăng.
- Tăng hoạt tính giao cảm ban đêm: Cơ thể bị “đặt trong chế độ cảnh giác” liên tục, gây ra tăng nhịp tim, rối loạn nhịp, và huyết áp cao kéo dài.
- Huyết áp không giảm về đêm (non-dipping BP): Ở người bình thường, huyết áp giảm 10–20% khi ngủ. Người mắc OSA lại không có hiện tượng này, làm tăng nguy cơ tổn thương cơ quan đích như tim, não, thận.
Hậu quả khi OSA không được điều trị ở bệnh nhân tăng huyết áp
Nếu OSA không được kiểm soát, người bệnh tăng huyết áp sẽ đối mặt với hàng loạt biến chứng nghiêm trọng:
- Đột quỵ, nhồi máu cơ tim: OSA làm tăng nguy cơ các biến cố tim mạch cấp tính, đặc biệt là vào ban đêm hoặc sáng sớm.
- Huyết áp kháng trị: Nhiều người uống thuốc đều, ăn uống kiêng khem mà huyết áp vẫn cao – có thể do OSA chưa được chẩn đoán.
- Tổn thương cơ quan đích: Huyết áp cao không kiểm soát làm tổn thương tim (phì đại thất trái), thận (giảm chức năng lọc), mạch máu (xơ vữa nhanh hơn).
Làm sao biết huyết áp cao có liên quan đến OSA?
Các dấu hiệu cảnh báo OSA thường bị bỏ qua:
- Ngáy to, ngưng thở khi ngủ (người khác quan sát thấy).
- Buồn ngủ ban ngày, mệt mỏi dù đã ngủ đủ giờ.
- Đau đầu buổi sáng, hay thức dậy giữa đêm, tiểu đêm nhiều lần.
- Khó tập trung, giảm trí nhớ, dễ cáu gắt.
Nhóm người nên tầm soát OSA:
- Người có huyết áp cao nhưng khó kiểm soát bằng thuốc.
- Người bị huyết áp tăng về đêm hoặc buổi sáng sớm.
- Người mắc đồng thời tiểu đường, béo phì, hội chứng chuyển hóa.
Phương pháp chẩn đoán:
- Đo đa ký giấc ngủ (Polysomnography): là tiêu chuẩn vàng để xác định mức độ của OSA.
Điều trị OSA – Chìa khóa kiểm soát huyết áp hiệu quả hơn
CPAP – Phương pháp điều trị hiệu quả
- CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) là thiết bị tạo áp lực dương liên tục, giữ cho đường thở luôn mở khi ngủ.
- Nhiều nghiên cứu cho thấy: dùng CPAP hàng đêm giúp giảm huyết áp ban đêm, đặc biệt ở người mắc huyết áp kháng trị.
Một nghiên cứu đăng trên Journal of the American Medical Association (JAMA) cho thấy, người tăng huyết áp dùng CPAP trong 12 tuần đã giảm trung bình 4–5 mmHg huyết áp tâm thu.
Thay đổi lối sống hỗ trợ:
- Giảm cân nếu thừa cân, béo phì.
- Hạn chế rượu, tránh chất kích thích trước khi ngủ.
- Tạo thói quen ngủ điều độ, tránh thức khuya.
- Không hút thuốc lá – giảm nguy cơ co thắt đường thở.
Theo dõi và tái khám định kỳ:
- Cần được theo dõi bởi bác sĩ tim mạch phối hợp với chuyên gia giấc ngủ để tối ưu hóa điều trị và giảm biến chứng lâu dài.
Kết luận – Kiểm soát huyết áp hiệu quả bắt đầu từ giấc ngủ khỏe
Ngưng thở khi ngủ là một yếu tố gây tăng huyết áp và làm mất kiểm soát điều trị. Đối với những ai đang vật lộn với huyết áp cao, đừng bỏ qua giấc ngủ – đặc biệt là dấu hiệu OSA.
Lời khuyên cuối cùng:
Nếu bạn bị huyết áp cao khó kiểm soát, thường xuyên mệt mỏi buồn ngủ ban ngày, hoặc ngáy to, hãy kiểm tra nguy cơ OSA ngay hôm nay để tránh những biến chứng nguy hiểm cho tim mạch.
Tài liệu tham khảo
- Somers, V. K., White, D. P., Amin, R., et al. (2008). Sleep Apnea and Cardiovascular Disease: An American Heart Association/American College of Cardiology Foundation Scientific Statement. Circulation, 118(10), 1080–1111. https://doi.org/10.1161/CIRCULATIONAHA.107.189375
- Parati, G., Lombardi, C., Hedner, J., et al. (2012). Recommendations for the management of patients with obstructive sleep apnoea and hypertension. European Respiratory Journal, 39(3), 523–528. https://doi.org/10.1183/09031936.00181110
- JAMA. (2010). Effect of CPAP on Blood Pressure in Patients With Obstructive Sleep Apnea and Resistant Hypertension: The HIPARCO Randomized Clinical Trial. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/1877520
- Epstein, L. J., Kristo, D., Strollo, P. J., et al. (2009). Clinical Guideline for the Evaluation, Management and Long-term Care of Obstructive Sleep Apnea in Adults. Journal of Clinical Sleep Medicine, 5(3), 263–276. https://jcsm.aasm.org/doi/10.5664/jcsm.27497
SleepFi
Địa chỉ: 114 đường số 32, tiểu khu 1, phường An Lạc, TP.HCM
Hotline: 0916872112
