Bạn có từng nghe tiếng con mình ngáy khi ngủ nhưng nghĩ rằng đó là điều bình thường? Hoặc thấy trẻ ngủ li bì ban ngày, kém tập trung, học kém, nhưng cho rằng đó là do thiếu ngủ? Thực tế, đây có thể là những dấu hiệu của một rối loạn nguy hiểm đang bị bỏ qua một cách âm thầm – ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn (OSA).
OSA ở trẻ em không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ, mà còn có thể làm tổn thương não bộ đang phát triển, gây ra các hậu quả lâu dài về trí tuệ, hành vi, tăng trưởng, tim mạch và chuyển hóa.
Và để phát hiện chính xác tình trạng này, đo đa ký giấc ngủ cho trẻ là phương pháp cần thiết, khách quan và được khuyến cáo bởi các tổ chức y khoa uy tín trên thế giới như AASM, American Academy of Pediatrics.
Trẻ em cũng có thể bị rối loạn giấc ngủ?
Sai lầm phổ biến
Nhiều phụ huynh cho rằng rối loạn giấc ngủ chỉ ảnh hưởng đến người lớn. Tuy nhiên, theo American Academy of Pediatrics (AAP), có tới 1–5% trẻ em bị OSA, và tỷ lệ thực tế có thể cao hơn do chưa được chẩn đoán đầy đủ. Trẻ thường không tự nhận thức được triệu chứng của mình, và những biểu hiện không rõ ràng khiến việc phát hiện trở nên khó khăn hơn.
Ai có nguy cơ?
- Trẻ có VA, amidan phì đại – nguyên nhân phổ biến nhất gây tắc nghẽn đường thở.
- Trẻ béo phì – mô mỡ vùng cổ làm hẹp đường hô hấp.
- Trẻ có bất thường sọ mặt, hội chứng Down, bại não – làm tăng nguy cơ ngưng thở trung ương và hỗn hợp.
- Trẻ có cơ địa dị ứng, viêm mũi xoang, hen suyễn kéo dài – gây tắc nghẽn hô hấp trên.
Triệu chứng rối loạn giấc ngủ ở trẻ
Các biểu hiện của OSA và rối loạn giấc ngủ ở trẻ rất đa dạng và thường bị hiểu sai thành các vấn đề hành vi hoặc tâm lý.
Biểu hiện khi ngủ:
- Ngủ ngáy dai dẳng, to, khi thở nghe nghẹn ngào.
- Ngưng thở từng lúc, hoặc thở khò khè, gấp gáp.
- Thở bằng miệng, đầu nghiêng ra sau để cố gắng lấy hơi.
- Dễ tỉnh giấc, ngủ không sâu, đổ mồ hôi nhiều dù phòng thoáng mát.
- Nghiến răng, co giật nhẹ trong lúc ngủ.
- Đái dầm ban đêm, đặc biệt ở trẻ đã kiểm soát tiểu tiện tốt.
Biểu hiện ban ngày:
- Buồn ngủ quá mức, ngủ gật trong lớp học, xem tivi.
- Tăng động, cáu gắt, dễ kích động, nhiều khi bị chẩn đoán nhầm là ADHD.
- Giảm khả năng tập trung, học chậm, sa sút học lực đột ngột.
- Chậm tăng trưởng chiều cao, biếng ăn, rối loạn nội tiết.
Theo nghiên cứu của Gozal et al., Pediatrics (2007), trẻ mắc OSA có chỉ số thông minh IQ thấp hơn trung bình 10 điểm so với trẻ bình thường.
Khi nào nên đưa trẻ đi đo đa ký giấc ngủ?
Đo đa ký giấc ngủ (Polysomnography) là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán các rối loạn hô hấp khi ngủ ở cả người lớn và trẻ em.
Bạn nên đưa trẻ đi đo đa ký giấc ngủ nếu con bạn có ít nhất 2 trong số các biểu hiện sau:
- Ngủ ngáy kéo dài (> 3 đêm/tuần).
- Há miệng khi ngủ, thở khò khè, ngưng thở từng lúc.
- Hay thức dậy giữa đêm, ngủ không sâu, đổ mồ hôi nhiều.
- Buồn ngủ ban ngày, học sa sút rõ rệt.
- Tăng động, hành vi thay đổi rõ, dễ kích động.
- Có VA/amidan lớn, béo phì, hoặc hội chứng di truyền ảnh hưởng đường thở.
Vì sao cần đo đa ký?
- Phụ huynh không thể nhận diện chính xác OSA qua quan sát đơn thuần.
- Chỉ có đo đa ký mới xác định được chỉ số ngưng thở (AHI), mức độ thiếu oxy, rối loạn nhịp tim, chu kỳ giấc ngủ.
AASM khuyến cáo: mọi trẻ nghi ngờ OSA đều nên được đo PSG trước khi điều trị – để tránh chẩn đoán sai và bỏ sót các trường hợp OSA nặng.
Đo đa ký giấc ngủ cho trẻ có an toàn không?
Hoàn toàn an toàn. Quy trình thực hiện không xâm lấn, không gây đau, trẻ được theo dõi trong môi trường kiểm soát và có bố mẹ đồng hành.
Quy trình thực hiện:
- Trẻ được gắn các cảm biến nhỏ lên đầu, ngực, bụng, tay, chân, mũi.
- Theo dõi EEG (sóng não), EKG (nhịp tim), oxy, nhịp thở, chuyển động cơ và âm thanh ngáy.
- Dữ liệu thu được trong một đêm ngủ đủ giúp bác sĩ đánh giá toàn diện chất lượng giấc ngủ và chẩn đoán OSA.
Có thể đo tại nhà không?
- HST (Home Sleep Test) dành cho trẻ lớn, hợp tác tốt.
- Tuy nhiên, đối với trẻ nhỏ và nghi ngờ rối loạn phức tạp, nên thực hiện PSG trong phòng Lab chuyên sâu để đảm bảo đầy đủ dữ liệu.
📍 Địa chỉ:
TP.HCM: 112-114 Đường số 32, P. Bình Trị Đông B, Q. Bình Tân
Hà Nội: Tầng 8, P828, Số 26 đường Láng, P. Ngã Tư Sở, Q. Đống Đa
📞 Hotline: 0916 872 112
Lợi ích của việc phát hiện và điều trị sớm OSA ở trẻ
OSA không chỉ là vấn đề về giấc ngủ. Nếu không được điều trị sớm, nó có thể để lại di chứng vĩnh viễn về nhận thức, hành vi và sức khỏe tim mạch.
Những lợi ích sau khi phát hiện và điều trị:
- Cải thiện đáng kể khả năng học tập và trí nhớ sau 3–6 tháng.
- Ổn định cảm xúc, giảm tăng động, trầm cảm, cải thiện giao tiếp xã hội.
- Tăng tốc độ phát triển chiều cao, cân nặng, nhờ cải thiện nội tiết tăng trưởng (GH) khi ngủ sâu.
- Ngăn chặn các bệnh lý tim mạch, rối loạn chuyển hóa sớm, như tăng huyết áp, kháng insulin, béo phì.
Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:
- Phẫu thuật cắt amidan – VA nếu quá phát sẽ gây tắc nghẽn.
- CPAP trẻ em – sử dụng khi OSA mức độ trung bình – nặng hoặc không đáp ứng phẫu thuật.
- Điều trị chỉnh hình hàm mặt, rèn luyện thói quen ngủ, quản lý cân nặng.
Các nghiên cứu chỉ ra: sau khi điều trị OSA, điểm số IQ của trẻ có thể cải thiện từ 7–13 điểm, hành vi được cải thiện rõ rệt trong 6 tháng đầu.
Đừng để chậm trễ – đo đa ký giấc ngủ là bước sàng lọc quan trọng
Trẻ ngủ ngáy không phải là chuyện nhỏ. Nếu để OSA tiến triển mà không được phát hiện, hệ quả sẽ không chỉ dừng lại ở điểm số học tập mà có thể ảnh hưởng suốt đời đến não bộ, hành vi, chuyển hóa và sức khỏe tim mạch.
Đo đa ký giấc ngủ là bước then chốt trong việc phát hiện OSA. Đây không chỉ là một xét nghiệm, mà là cánh cửa mở ra cơ hội can thiệp sớm – cứu lấy tương lai phát triển toàn diện của trẻ.
Tài liệu tham khảo
- American Academy of Pediatrics. Diagnosis and Management of Childhood Obstructive Sleep Apnea Syndrome. Pediatrics. 2012;130(3):576–584.
- American Academy of Sleep Medicine (AASM). Clinical Practice Guidelines for Polysomnography. https://sleepeducation.org
- Gozal D, Pope DW Jr. Snoring during early childhood and academic performance at ages thirteen to fourteen: a follow-up study. Pediatrics. 2001;107(6):1394–1399.
- Marcus CL, et al. Diagnosis and management of childhood obstructive sleep apnea syndrome. Pediatrics. 2012;130(3):576–584.
- Mayo Clinic. Pediatric Sleep Apnea. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pediatric-sleep-apnea/
