Tìm hiểu chi tiết về rối loạn giấc ngủ: các loại thường gặp như mất ngủ, ngủ không sâu, ngủ nhiều,… và cách nhận biết, điều trị đúng cách để cải thiện chất lượng cuộc sống.
Rối loạn giấc ngủ là gì?
Rối loạn giấc ngủ là tình trạng giấc ngủ bị ảnh hưởng về thời gian, chất lượng hoặc nhịp sinh học, dẫn đến hệ quả tiêu cực cho sức khỏe tinh thần và thể chất. Đây không đơn thuần là hiện tượng khó ngủ trong vài đêm, mà là một nhóm bệnh lý thần kinh – sinh học cần được theo dõi và điều trị chuyên sâu.
Theo Tổ chức Giấc ngủ Thế giới (World Sleep Society), khoảng 45% dân số toàn cầu từng trải qua các triệu chứng rối loạn giấc ngủ trong đời. Những biểu hiện phổ biến nhất bao gồm: mất ngủ, ngủ không sâu giấc, ngủ ngày ngủ đêm không ổn định, cảm giác mệt mỏi sau khi ngủ dậy,…
Dấu hiệu nhận biết rối loạn giấc ngủ
Khó đi vào giấc ngủ
- Mất hơn 30 phút để bắt đầu ngủ
- Cảm giác lo lắng, suy nghĩ không dứt trước khi ngủ
Ngủ chập chờn, không sâu giấc
- Thức dậy nhiều lần trong đêm
- Không cảm thấy được nghỉ ngơi dù ngủ đủ thời gian
Ngủ ngày ngủ đêm lẫn lộn
- Ban ngày buồn ngủ, ban đêm thao thức
- Ngủ gật trong lúc làm việc, học tập
Ngủ quá nhiều
- Ngủ hơn 9 tiếng mỗi ngày mà vẫn cảm thấy mệt
- Không thể thức dậy đúng giờ, khó tỉnh táo
Các triệu chứng kèm theo
- Đau đầu khi thức dậy
- Cáu gắt, mất tập trung
- Giảm hiệu suất công việc, học tập
Ví dụ thực tế:
Anh Minh (37 tuổi, Hà Nội) là nhân viên văn phòng, thường xuyên trằn trọc đến 1–2 giờ sáng mới ngủ được. Sáng dậy anh luôn cảm thấy mệt, làm việc kém tập trung. Sau khi khám tại trung tâm giấc ngủ, anh được chẩn đoán bị mất ngủ mãn tính do stress và rối loạn nhịp sinh học.
Các loại rối loạn giấc ngủ thường gặp
Mất ngủ (Insomnia)
Đây là dạng phổ biến nhất. Người bệnh khó ngủ, dễ tỉnh giấc hoặc thức dậy sớm và không ngủ lại được.
Có hai loại chính:
- Mất ngủ cấp tính: kéo dài vài ngày đến vài tuần
- Mất ngủ mãn tính: xuất hiện ít nhất 3 lần/tuần trong ≥3 tháng
Nguyên nhân thường do căng thẳng, lo âu, thay đổi môi trường sống hoặc bệnh lý tâm thần.
Ngưng thở khi ngủ (Obstructive Sleep Apnea – OSA)
Là tình trạng tắc nghẽn đường thở khi ngủ, khiến người bệnh ngáy to, ngưng thở kéo dài và ngủ không sâu giấc.
Triệu chứng:
- Ngáy to, ngắt quãng
- Thức dậy vì nghẹt thở
- Ban ngày buồn ngủ, giảm trí nhớ
Biến chứng: tăng huyết áp, suy tim, đột quỵ nếu không được điều trị.
Hội chứng chân không yên (Restless Legs Syndrome – RLS)
Người mắc RLS có cảm giác tê, ngứa, khó chịu ở chân khi nằm nghỉ, buộc phải di chuyển chân. Điều này gây khó ngủ, ảnh hưởng lớn đến chất lượng giấc ngủ.
Rối loạn giấc ngủ do làm việc theo ca
Người làm ca đêm hoặc thường xuyên thay đổi lịch làm việc dễ bị lệch nhịp sinh học. Họ thường ngủ ban ngày và thức vào ban đêm, gây ra tình trạng ngủ ngày ngủ đêm đảo lộn, suy giảm sức khỏe lâu dài.
Rối loạn hành vi khi ngủ
Bao gồm các hiện tượng như:
- Mộng du: đi lại khi đang ngủ
- Ác mộng kéo dài: thường xuyên gặp ác mộng, khó ngủ lại
- Rối loạn hành vi khi ngủ REM: cử động tay chân mạnh, la hét khi mơ
Nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ
Căng thẳng, trầm cảm, lo âu
Đây là nguyên nhân phổ biến hàng đầu. Những người thường xuyên căng thẳng, lo âu dễ mắc chứng mất ngủ hoặc ngủ không sâu. Trầm cảm cũng có thể gây rối loạn nhịp sinh học, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ.
Thói quen sinh hoạt không lành mạnh
- Dùng điện thoại, laptop trước khi ngủ
- Ăn tối muộn, uống cà phê buổi chiều
- Ngủ trưa quá lâu (trên 90 phút)
Bệnh lý nền
- Tăng huyết áp, tiểu đường, trào ngược dạ dày
- Hen suyễn, bệnh phổi mạn tính
- Đau mãn tính, viêm khớp
Hậu quả nếu không điều trị rối loạn giấc ngủ
- Suy giảm trí nhớ, giảm khả năng tập trung
- Rối loạn cảm xúc, dễ cáu gắt, mất bình tĩnh
- Tăng nguy cơ bệnh lý: tim mạch, đột quỵ, béo phì, tiểu đường
- Giảm hiệu suất công việc, nguy cơ tai nạn lao động
- Ảnh hưởng chất lượng sống và các mối quan hệ xã hội
Cách chẩn đoán rối loạn giấc ngủ
Thăm khám tại chuyên khoa giấc ngủ
Bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử, thời gian thức – ngủ, thói quen sinh hoạt và đánh giá triệu chứng.
Đo đa ký giấc ngủ (Polysomnography)
Là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán một trong các rối loạn giấc ngủ như OSA. Thiết bị theo dõi nhiều chỉ số khi ngủ như: sóng não, nhịp tim, nhịp thở, cử động mắt, chân,…
Có thể thực hiện tại bệnh viện hoặc đo tại nhà với thiết bị chuyên dụng.
Nhật ký giấc ngủ
Ghi chép lại thời gian ngủ, tỉnh giấc, các triệu chứng mỗi ngày trong 7–14 ngày để bác sĩ có thêm căn cứ đánh giá.
Hướng dẫn cải thiện rối loạn giấc ngủ tại nhà
Điều chỉnh thói quen sinh hoạt
- Đi ngủ và thức dậy đúng giờ
- Tắt thiết bị điện tử trước giờ ngủ 1 tiếng
- Không ăn no, không uống cà phê/bia rượu sau 19h
- Tạo không gian ngủ yên tĩnh, tối và mát mẻ
Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT-I)
Là phương pháp điều trị tâm lý hiệu quả cho người bị mất ngủ mãn tính. Giúp thay đổi niềm tin sai lệch và phản ứng tiêu cực liên quan đến giấc ngủ.
Điều trị bằng thuốc (chỉ khi cần thiết)
- Thuốc an thần, thuốc ngủ (ngắn hạn)
- Thuốc điều trị trầm cảm, lo âu, RLS
- Melatonin hỗ trợ điều chỉnh nhịp sinh học
Thiết bị hỗ trợ
- Với người mắc OSA: sử dụng máy CPAP để mở đường thở khi ngủ
- Với RLS: có thể bổ sung sắt hoặc dùng thuốc dopaminergic theo hướng dẫn của bác sĩ
Khi nào nên đến gặp bác sĩ?
- Rối loạn giấc ngủ kéo dài trên 2 tuần
- Ảnh hưởng đến sinh hoạt, công việc ban ngày
- Ngủ nhiều hoặc ngủ ít bất thường
- Có dấu hiệu ngưng thở khi ngủ (ngáy to, ngưng thở, mệt mỏi vào sáng sớm)
- Cần lời khuyên chuyên sâu để điều trị đúng hướng
Tổng kết
Rối loạn giấc ngủ không chỉ ảnh hưởng đến năng lượng và hiệu suất trong ngày, mà còn là yếu tố nguy cơ của hàng loạt bệnh lý nguy hiểm. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu như mất ngủ, ngủ không sâu, ngủ nhiều bất thường, ngủ ngày ngủ đêm đảo lộn sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Nếu bạn đang gặp bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, đừng chần chừ – hãy thăm khám tại các trung tâm giấc ngủ uy tín để được đánh giá và hỗ trợ chuyên sâu.
Tài liệu tham khảo
- World Sleep Society – Sleep Health Information
- American Academy of Sleep Medicine – Clinical Guidelines
- Mayo Clinic – Sleep Disorders Overview
- Sleep Foundation – Common Sleep Disorders
SleepFi
Địa chỉ: 114 đường số 32, tiểu khu 1, Bình Trị Đông B, Bình Tân, TP.HCM
Hotline: 0916872112
