Ngưng thở khi ngủ trung ương (Central Sleep Apnea – CSA) là một dạng rối loạn giấc ngủ ít phổ biến hơn so với ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn (Obstructive Sleep Apnea – OSA). Ở CSA, ngưng thở xảy ra do sự thiếu tín hiệu từ não đến cơ hô hấp, dẫn đến ngừng thở tạm thời trong khi ngủ. Điều này khác với OSA, nơi ngưng thở xảy ra do tắc nghẽn cơ học trong đường thở. CSA là một tình trạng nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch và chất lượng cuộc sống.
Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn sâu sắc về CSA, từ nguyên nhân, triệu chứng, đến phương pháp điều trị, và làm rõ các yếu tố khác biệt so với ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn. Chúng tôi cũng sẽ trích dẫn các tài liệu nghiên cứu khoa học để minh chứng rõ ràng.
Ngưng Thở Khi Ngủ Trung Ương Là Gì?
Ngưng thở khi ngủ trung ương (CSA) là một rối loạn hô hấp trong giấc ngủ xảy ra khi não không gửi đủ tín hiệu đến cơ hoành và các cơ hô hấp để tiếp tục hô hấp. Kết quả là luồng không khí vào phổi bị ngừng lại tạm thời, dù không có tắc nghẽn trong đường thở. Bệnh nhân có thể không nhận ra họ đã ngừng thở trong giấc ngủ, nhưng tình trạng này có thể gây ra giấc ngủ bị gián đoạn và ảnh hưởng đến sức khỏe toàn diện.
Theo American Academy of Sleep Medicine (2021), CSA thường liên quan đến các tình trạng bệnh lý khác như suy tim, bệnh lý thần kinh, hoặc dùng một số loại thuốc. CSA cũng có thể xuất hiện tự phát mà không có nguyên nhân rõ ràng, thường được gọi là “CSA nguyên phát.”
Nguyên Nhân Gây Ra Ngưng Thở Khi Ngủ Trung Ương
Ngưng thở khi ngủ trung ương có nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
Suy Tim
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của CSA là suy tim. Bệnh nhân suy tim có thể phát triển CSA do sự không ổn định của hệ thống điều hòa hô hấp. Tim yếu làm giảm cung cấp máu và oxy đến các mô, dẫn đến rối loạn sự cân bằng giữa hô hấp và tuần hoàn.
Nghiên cứu của Journal of Cardiology (2020) cho thấy CSA có tỷ lệ cao ở bệnh nhân suy tim với phân suất tống máu giảm. Khoảng 30-50% bệnh nhân suy tim có triệu chứng CSA.
Đột Quỵ Và Tổn Thương Não
CSA có thể xảy ra ở những người đã từng trải qua đột quỵ hoặc tổn thương vùng não điều khiển hô hấp. Điều này dẫn đến sự gián đoạn trong quá trình gửi tín hiệu thần kinh từ não đến cơ hô hấp, gây ngưng thở khi ngủ.
Theo Stroke Journal (2021), khoảng 20% bệnh nhân bị đột quỵ sẽ phát triển CSA, và điều này có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề về tim mạch và thần kinh.
Sử Dụng Thuốc Ức Chế Thần Kinh Trung Ương
Thuốc gây mê, thuốc an thần, và các loại thuốc ức chế thần kinh trung ương khác có thể làm giảm khả năng gửi tín hiệu từ não đến cơ hô hấp, dẫn đến ngưng thở trung ương. Các loại thuốc opioid, ví dụ như morphine, thường liên quan đến tình trạng này.
Một nghiên cứu của Sleep Medicine Reviews (2020) chỉ ra rằng việc sử dụng opioid liều cao có thể tăng nguy cơ phát triển CSA lên đến 50%.
Hội Chứng Cheyne-Stokes
Hội chứng Cheyne-Stokes là một kiểu thở không đều với các chu kỳ tăng và giảm của hô hấp, kèm theo giai đoạn ngưng thở. Hội chứng này thường liên quan đến suy tim và CSA.
Nghiên cứu của American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine (2019) cho thấy CSA thường xuyên xuất hiện ở bệnh nhân có hội chứng Cheyne-Stokes, làm trầm trọng thêm các triệu chứng của suy tim.
Các Nguyên Nhân Khác
CSA cũng có thể xuất hiện do:
- Cường giáp: Tình trạng này làm tăng quá trình chuyển hóa, ảnh hưởng đến hô hấp.
- Suy thận: Ảnh hưởng đến sự cân bằng điện giải và làm suy giảm điều hòa hô hấp.
- Ngưng thở khi ngủ trung ương nguyên phát: Không có nguyên nhân rõ ràng, nhưng vẫn xảy ra ở một số bệnh nhân.
Triệu Chứng Của Ngưng Thở Khi Ngủ Trung Ương
Các triệu chứng của CSA khá giống với OSA, nhưng cũng có những đặc điểm riêng biệt:
- Ngừng thở tạm thời trong giấc ngủ: Không có dấu hiệu rõ ràng về tắc nghẽn đường thở.
- Khó ngủ (mất ngủ): Bệnh nhân thường khó đi vào giấc ngủ và tỉnh giấc nhiều lần trong đêm.
- Thức dậy nhiều lần do khó thở: Cảm giác khó thở hoặc tức ngực khi tỉnh dậy.
- Mệt mỏi và buồn ngủ ban ngày: Do giấc ngủ không được phục hồi.
- Khó tập trung và suy giảm trí nhớ: Thường là hậu quả của giấc ngủ bị gián đoạn.
- Đau đầu khi thức dậy: Thiếu oxy trong máu có thể gây ra tình trạng này.
Theo Journal of Sleep Research (2021), CSA thường dẫn đến các hậu quả nặng nề hơn OSA nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Phương Pháp Chẩn Đoán Ngưng Thở Khi Ngủ Trung Ương
Chẩn đoán CSA yêu cầu sử dụng phương pháp đo đa ký giấc ngủ (Polysomnography – PSG), giúp phân biệt CSA với OSA và các rối loạn giấc ngủ khác. Đa ký giấc ngủ đo lường các hoạt động sinh lý trong khi ngủ, bao gồm:
- Chuyển động của cơ hoành và ngực: Giúp xác định xem ngưng thở có phải do sự tắc nghẽn hay do mất tín hiệu thần kinh từ não.
- Mức oxy trong máu (SpO2): Ghi nhận sự thay đổi trong quá trình ngưng thở.
- Sóng não: Để phát hiện sự gián đoạn giấc ngủ.
Chẩn đoán chính xác rất quan trọng để đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp, vì phương pháp điều trị CSA khác biệt đáng kể so với OSA.
Phương Pháp Điều Trị Ngưng Thở Khi Ngủ Trung Ương
Việc điều trị CSA phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng ngưng thở.
Điều Trị Bệnh Lý Nền
Nếu CSA gây ra do suy tim, đột quỵ, hoặc các bệnh lý nền khác, điều trị các bệnh lý này là yếu tố then chốt. Điều này có thể bao gồm kiểm soát bệnh suy tim, tối ưu hóa việc điều trị cơn đột quỵ, và ngừng sử dụng các loại thuốc gây ảnh hưởng đến hô hấp.
Liệu Pháp Áp Lực Dương Liên Tục (CPAP)
CPAP là phương pháp điều trị phổ biến cho OSA, nhưng cũng có thể hữu ích trong một số trường hợp CSA. CPAP cung cấp một luồng khí áp lực ổn định qua mặt nạ, giúp duy trì đường thở mở và cải thiện quá trình hô hấp trong khi ngủ.
Theo nghiên cứu từ Chest Journal (2021), CPAP có thể giúp giảm triệu chứng CSA ở những bệnh nhân có hội chứng Cheyne-Stokes, nhưng hiệu quả không cao bằng đối với OSA.
Liệu Pháp Áp Lực Dương Phân Kỳ (BiPAP)
Trong một số trường hợp CSA, BiPAP có thể hiệu quả hơn CPAP. BiPAP cung cấp hai mức áp lực khác nhau: áp lực cao khi hít vào và áp lực thấp khi thở ra, giúp hỗ trợ việc thở tự nhiên của bệnh nhân.
Một nghiên cứu trên Journal of Clinical Sleep Medicine (2020) cho thấy BiPAP hiệu quả trong việc cải thiện triệu chứng của CSA ở bệnh nhân suy tim và những người có sử dụng opioid.
Cấy Ghép Thiết Bị Kích Thích Thần Kinh
Đối với những trường hợp CSA không đáp ứng với CPAP hoặc BiPAP, thiết bị kích thích dây thần kinh hạ vị có thể là một lựa chọn. Thiết bị này giúp kích thích dây thần kinh liên quan đến cơ hô hấp, giúp khôi phục quá trình thở tự nhiên trong khi ngủ.
Tổng Kết
Ngưng thở khi ngủ trung ương là một rối loạn giấc ngủ phức tạp và cần được nhận biết sớm để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Mặc dù ít phổ biến hơn so với OSA, CSA có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe tim mạch. Các phương pháp điều trị như CPAP, BiPAP, và điều trị bệnh lý nền có thể giúp cải thiện tình trạng này. Tuy nhiên, mỗi bệnh nhân đều cần được đánh giá và lên kế hoạch điều trị riêng biệt bởi chuyên gia giấc ngủ.
Bạn có thể đánh giá nguy cơ mắc ngưng thở khi ngủ trực tiếp tại đây.
Nguồn tham khảo:
- American Academy of Sleep Medicine. (2021). Central Sleep Apnea. Retrieved from [AASM Website].
- Journal of Cardiology. (2020). The Impact of CSA on Heart Failure Patients.
- Stroke Journal. (2021). Association between Central Sleep Apnea and Stroke.
- Sleep Medicine Reviews. (2020). Opioid-Induced CSA: A Review.
- Chest Journal. (2021). CPAP Therapy in CSA Patients with Cheyne-Stokes Breathing.
SleepFi
