Ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn (Obstructive Sleep Apnea – OSA) là một rối loạn giấc ngủ phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Tình trạng này xảy ra khi đường thở của một người bị tắc nghẽn trong khi ngủ, dẫn đến việc ngừng thở tạm thời nhiều lần trong đêm.
Mặc dù ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn thường bị bỏ qua hoặc không được chẩn đoán, nhưng việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ thảo luận về cách phát hiện OSA, khi nào cần đi khám và các triệu chứng cần lưu ý.
Ngưng Thở Khi Ngủ Tắc Nghẽn (OSA) Là Gì?
Ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn là một dạng rối loạn giấc ngủ mà trong đó cơ thể ngừng thở trong thời gian ngắn do đường thở bị chặn hoặc thu hẹp. Các cơ ở cổ họng, lưỡi và cơ vòm họng có thể làm tắc nghẽn đường thở, đặc biệt khi nằm ngửa hoặc khi cơ thể vào trạng thái thư giãn sâu.
Mỗi lần ngưng thở có thể kéo dài từ vài giây đến một phút, và có thể xảy ra từ vài lần đến hàng trăm lần mỗi đêm. Những lần ngừng thở này làm gián đoạn chu kỳ giấc ngủ, đặc biệt là giấc ngủ sâu và REM, gây ra mệt mỏi, thiếu năng lượng vào ban ngày và tiềm ẩn nhiều vấn đề sức khỏe khác.
Nguyên nhân OSA
- Béo phì: Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến OSA là béo phì, khi mỡ tích tụ quanh đường thở trên làm hẹp không gian.
- Đặc điểm cấu trúc cơ thể: Cổ ngắn và rộng, cằm nhỏ hoặc lùi ra sau, và khẩu cái mềm lớn cũng là yếu tố tăng nguy cơ OSA.
- Tuổi tác và giới tính: Ngưng thở khi ngủ thường gặp hơn ở nam giới và tỷ lệ tăng dần theo tuổi tác.
- Tiền sử gia đình: Những người có người thân bị OSA cũng có nguy cơ cao mắc bệnh.
Triệu Chứng OSA: Khi Nào Nên Đi Khám?
Các triệu chứng của OSA có thể không dễ nhận ra vì chúng thường xuất hiện trong khi ngủ. Tuy nhiên, một số dấu hiệu dễ thấy dưới đây có thể giúp bạn nhận ra khi nào nên đi khám bác sĩ.
Ngáy To
Ngáy là một trong những triệu chứng phổ biến nhất của OSA. Ngáy to xảy ra khi đường thở bị hẹp khiến không khí di chuyển mạnh qua các mô mềm trong cổ họng, gây ra âm thanh. Ngáy có thể là dấu hiệu ban đầu của OSA, đặc biệt nếu nó đi kèm với những lần tạm ngưng thở trong đêm.
Thức Dậy Nhiều Lần Giữa Đêm
Người mắc ngưng thở khi ngủ thường thức dậy giữa đêm với cảm giác nghẹt thở, hụt hơi hoặc khát nước do đường thở bị tắc nghẽn. Điều này có thể gây ra gián đoạn giấc ngủ, làm giảm chất lượng giấc ngủ và khiến cơ thể mệt mỏi vào ban ngày.
Mệt Mỏi Ban Ngày
Nếu bạn cảm thấy buồn ngủ, thiếu năng lượng và mệt mỏi vào ban ngày mặc dù đã ngủ đủ giờ vào ban đêm, đó có thể là dấu hiệu của OSA. Vì OSA ngăn cản giấc ngủ sâu và giấc ngủ REM, khiến cơ thể người bệnh không được nghỉ ngơi đầy đủ, dẫn đến buồn ngủ và khó tập trung vào ban ngày.
Khó Thở Khi Ngủ
Người mắc OSA có thể cảm thấy khó thở hoặc ngưng thở trong giấc ngủ. Đôi khi, những lần ngưng thở này đủ nghiêm trọng để làm cho họ thức dậy và thở hổn hển. Đây là một triệu chứng điển hình cho OSA và không nên bỏ qua.
Nhức Đầu Khi Thức Dậy
Nhức đầu vào buổi sáng là một triệu chứng thường gặp ở những người mắc OSA. Khi giấc ngủ bị gián đoạn nhiều lần do ngưng thở, mức oxy trong máu giảm, gây ra nhức đầu khi thức dậy.
Cách Phát Hiện OSA: Các Phương Pháp Chẩn Đoán
Việc phát hiện OSA không chỉ dựa vào các triệu chứng mà còn đòi hỏi sự đánh giá từ các bác sĩ chuyên khoa giấc ngủ. Các phương pháp chẩn đoán OSA bao gồm các bài kiểm tra giấc ngủ như đo đa ký giấc ngủ (PSG) hoặc đo đa ký hô hấp tại nhà.
Đo Đa Ký Giấc Ngủ (Polysomnography)
Đây là phương pháp chuẩn vàng trong chẩn đoán ngưng thở khi ngủ (OSA). Đo đa ký giấc ngủ là một bài kiểm tra toàn diện được thực hiện tại phòng thí nghiệm giấc ngủ. Nó theo dõi các thông số như:
- Chuyển động của mắt
- Chuyển động cơ
- Hoạt động điện não (EEG)
- Dòng chảy không khí qua mũi và miệng
- Mức oxy trong máu
- Hô hấp và nhịp tim
Kết quả từ PSG sẽ giúp bác sĩ xác định mức độ nghiêm trọng của OSA và đề xuất phương pháp điều trị thích hợp.
Đo Đa Ký Hô Hấp Tại Nhà
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề xuất thực hiện đo đa ký hô hấp tại nhà. Phương pháp này ít phức tạp hơn so với PSG nhưng vẫn cung cấp đủ thông tin để chẩn đoán ngưng thở khi ngủ (OSA), bao gồm:
- Chuyển động hô hấp
- Dòng chảy không khí qua mũi và miệng
- Mức oxy trong máu
Việc thực hiện kiểm tra này tại nhà giúp bệnh nhân cảm thấy thoải mái hơn và thuận tiện hơn.
Khảo Sát Giấc Ngủ (Epworth Sleepiness Scale)
Bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân hoàn thành khảo sát về mức độ buồn ngủ ban ngày, như thang đo Epworth. Khảo sát này giúp đánh giá tình trạng buồn ngủ vào ban ngày và xem xét nguy cơ OSA.
Hậu Quả Của Việc Không Chẩn Đoán Và Điều Trị Kịp Thời
Nếu không được phát hiện và điều trị, OSA có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe.
Tăng Nguy Cơ Bệnh Tim Mạch
OSA có thể làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Khi đường thở bị tắc nghẽn, cơ thể không nhận đủ oxy, làm tăng áp lực lên tim và mạch máu.
Rối Loạn Chuyển Hóa
OSA có liên quan đến các vấn đề chuyển hóa, bao gồm tiểu đường tuýp 2 và béo phì. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng OSA có thể làm tăng kháng insulin, làm tăng nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường.
Ảnh Hưởng Đến Tâm Trạng Và Sức Khỏe Tinh Thần
Người mắc OSA có thể trải qua các vấn đề về tâm trạng như trầm cảm, lo âu và cáu gắt. Ngoài ra, việc giấc ngủ bị gián đoạn liên tục có thể làm suy giảm trí nhớ, khả năng tư duy và năng suất làm việc.
Tăng Nguy Cơ Tai Nạn
Do tình trạng buồn ngủ ban ngày và thiếu tập trung, người mắc OSA có nguy cơ cao gặp phải tai nạn giao thông và tai nạn lao động. Theo Hiệp hội Giấc ngủ Hoa Kỳ, OSA có thể làm tăng gấp 7 lần nguy cơ gây tai nạn khi lái xe.
Cách Điều Trị OSA
Điều trị OSA phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng và nguyên nhân gây ra. Các phương pháp điều trị bao gồm:
Sử Dụng Máy CPAP
Máy thở áp lực dương liên tục (CPAP) là phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho OSA. Máy CPAP hoạt động bằng cách duy trì dòng không khí qua đường thở để ngăn chặn việc tắc nghẽn. Đây là phương pháp được khuyến nghị cho những người bị OSA từ trung bình đến nặng.
Phẫu Thuật
Trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể được đề xuất để mở rộng đường thở và giảm nguy cơ OSA. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:
- Cắt amidan
- Sửa lại vách ngăn mũi
- Phẫu thuật hàm
Thay Đổi Lối Sống
Giảm cân, tập thể dục, và thay đổi tư thế ngủ có thể giúp giảm triệu chứng OSA. Ngoài ra, việc tránh rượu và thuốc an thần cũng rất quan trọng vì chúng làm giãn cơ và tăng nguy cơ tắc nghẽn đường thở.
Kết Luận
Cách phát hiện OSA và việc đi thăm khám kịp thời là bước quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe tổng thể. Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng như ngáy to, buồn ngủ ban ngày, hoặc khó thở khi ngủ, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa giấc ngủ để được chẩn đoán và điều trị. OSA không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ mà còn gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe nếu không được điều trị.
Tài Liệu Tham Khảo
- National Institutes of Health. (2022). Sleep Apnea Overview.
- American Academy of Sleep Medicine. (2021). Obstructive Sleep Apnea and Cardiovascular Disease.
- Journal of Clinical Sleep Medicine. (2020). Management of Obstructive Sleep Apnea: A Review.
- Mayo Clinic. (2021). Obstructive Sleep Apnea.
SleepFi
