Ngủ mơ là một hiện tượng tự nhiên, nhưng nếu bạn mơ quá nhiều, mơ ác mộng hoặc cảm thấy kiệt sức sau khi ngủ, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo rối loạn giấc ngủ như OSA, RBD, mất ngủ hoặc rối loạn lo âu. Cùng tìm hiểu nguyên nhân và cách khắc phục qua bài viết sau.
Giấc mơ khi ngủ là gì?
Giấc mơ là những chuỗi hình ảnh, cảm xúc và suy nghĩ diễn ra trong khi bạn đang ngủ. Phần lớn giấc mơ xảy ra trong giai đoạn chuyển động mắt nhanh – REM sleep (Rapid Eye Movement) – một trong bốn giai đoạn của chu kỳ giấc ngủ, khi hoạt động não bộ tăng cao và cơ thể tạm thời mất trương lực cơ.
Giấc mơ có thể mang tính tích cực như giấc mơ bay lượn, khám phá, hoặc tiêu cực như bị rượt đuổi, ngạt thở, té ngã,… Tùy theo trạng thái cảm xúc và sức khỏe thể chất của người mơ.
Vì sao chúng ta ngủ mơ?
Có nhiều giả thuyết khoa học lý giải hiện tượng mơ:
- Xử lý và lưu trữ ký ức: Giấc mơ giúp bộ não sắp xếp, củng cố thông tin học được trong ngày.
- Giải toả tâm lý: Mơ có thể giúp cân bằng cảm xúc, căng thẳng và xung đột nội tâm chưa được giải quyết.
- Huấn luyện cảm xúc: Giấc mơ có thể là “sân khấu” giúp não luyện tập đối phó với tình huống tiêu cực.
Nói cách khác, ngủ mơ là một phần của giấc ngủ khỏe mạnh, giúp cơ thể và tâm trí hồi phục sau một ngày dài. Tuy nhiên, giấc mơ sẽ trở thành vấn đề nếu:
- Xảy ra quá thường xuyên
- Gây tỉnh giấc hoặc sợ hãi
- Kèm theo các hành vi bất thường trong lúc ngủ
- Khiến bạn cảm thấy mệt mỏi hoặc lo âu kéo dài
Khi nào giấc mơ là dấu hiệu rối loạn giấc ngủ?
Tần suất và mức độ của giấc mơ bất thường
Theo các chuyên gia giấc ngủ, giấc mơ trở thành dấu hiệu cảnh báo nếu bạn gặp:
- Mơ nhiều hơn 4–5 lần mỗi tuần
- Mơ ác mộng kéo dài trên 1 tháng
- Giấc mơ khiến bạn giật mình thức dậy giữa đêm
- Không thể ngủ lại sau khi mơ
- Có hành vi không kiểm soát khi mơ như la hét, đạp, vung tay/chân
- Thường xuyên nhớ rõ giấc mơ và cảm thấy sợ hãi
Những biểu hiện này có thể liên quan đến các rối loạn giấc ngủ tiềm ẩn hoặc bệnh lý thần kinh.
Các nguyên nhân gây mơ nhiều, mơ ác mộng
Căng thẳng và rối loạn cảm xúc
Người bị stress, lo âu, trầm cảm có xu hướng mơ nhiều hơn, đặc biệt là những giấc mơ mang tính tiêu cực như mơ bị đuổi bắt, mơ người thân mất, hoặc mơ mình rơi từ độ cao.
Căng thẳng làm tăng hoạt động của hạch hạnh nhân (amygdala) – trung tâm điều khiển cảm xúc trong não – đặc biệt trong giấc ngủ REM. Điều này dẫn đến giấc mơ mãnh liệt, kịch tính và khó chịu.
Ngưng thở khi ngủ (OSA)
OSA khiến người bệnh bị tạm ngưng thở nhiều lần trong đêm, làm gián đoạn chu kỳ ngủ, đặc biệt là giấc ngủ REM. Việc thiếu oxy lặp lại khiến não trải qua trạng thái “khủng hoảng” trong giấc mơ, dẫn đến các giấc mơ đáng sợ như bị ngộp, ngã, bị tấn công,…
Hội chứng chân không yên (RLS)
RLS khiến người bệnh khó giữ chân yên khi ngủ, gây khó chịu và mất ngủ. Việc giấc ngủ bị gián đoạn làm não không thể đi sâu vào giấc ngủ REM, từ đó làm tăng mơ mộng, mơ bất thường trong các giai đoạn ngủ nông REM và REM.
Rối loạn hành vi giấc ngủ REM (RBD)
RBD khiến người bệnh “diễn” lại giấc mơ: đấm đá, la hét, thậm chí rời khỏi giường. Đây là rối loạn nguy hiểm vì có thể gây chấn thương cho bản thân và người nằm cạnh. RBD thường xuất hiện ở người lớn tuổi, có thể là dấu hiệu sớm của các bệnh thoái hóa thần kinh như Parkinson.
Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm, thuốc chống cao huyết áp, thuốc ngủ benzodiazepin có thể ảnh hưởng đến cấu trúc giấc ngủ và làm tăng tần suất mơ, đặc biệt là giấc mơ mãnh liệt hoặc ác mộng.
Rối loạn sau sang chấn tâm lý (PTSD)
Người từng trải qua tai nạn, mất mát hoặc các cú sốc tâm lý thường bị mơ lại sự kiện ám ảnh, dẫn đến khó ngủ, mệt mỏi ban ngày, tăng nguy cơ trầm cảm và lo âu.
Ngủ mơ nhiều có ảnh hưởng gì?
Ảnh hưởng thể chất
- Mệt mỏi mãn tính
- Rối loạn giấc ngủ chu kỳ
- Giảm miễn dịch
- Tăng nguy cơ bệnh tim mạch, tiểu đường (do thiếu chất lượng ngủ REM)
Ảnh hưởng tâm thần
- Giảm khả năng tập trung
- Cáu gắt, dễ kích động
- Tăng nguy cơ trầm cảm, rối loạn lo âu
- Rối loạn cảm xúc không ổn định
Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống
- Giảm hiệu suất làm việc, học tập
- Gây xung đột trong gia đình, đặc biệt nếu có hành vi bất thường khi mơ
- Gây nguy cơ té ngã, chấn thương nếu mơ đi lại trong đêm (trường hợp mộng du hoặc RBD)
Giải pháp cải thiện tình trạng mơ nhiều, mơ ác mộng
Tự điều chỉnh lối sống
- Thiết lập lịch ngủ ổn định: Ngủ – thức cùng một giờ mỗi ngày.
- Giảm căng thẳng ban ngày: Yoga, thiền, viết nhật ký, đi bộ nhẹ nhàng.
- Tránh chất kích thích: Không uống cà phê, rượu, hút thuốc vào buổi tối.
- Giới hạn dùng thiết bị điện tử: Không dùng điện thoại, laptop trước khi ngủ 1 tiếng.
- Tạo không gian ngủ lý tưởng: Phòng tối, yên tĩnh, thoáng khí, nhiệt độ mát mẻ.
Ghi nhật ký giấc mơ
Ghi lại giấc mơ ngay sau khi thức dậy giúp bạn nhận ra mô hình mơ lặp lại, cảm xúc gắn liền, từ đó hiểu rõ nguyên nhân gây mơ và cảm xúc bị kìm nén cần được giải tỏa.
Thăm khám chuyên khoa giấc ngủ
Nếu bạn:
- Mơ ác mộng thường xuyên trên 1 tháng
- Có hành vi bất thường khi mơ
- Cảm thấy kiệt sức dù ngủ đủ giờ
- Ngủ ngáy to, nghi ngờ ngưng thở khi ngủ
Hãy đến các trung tâm chuyên khoa giấc ngủ để được:
- Khám và khai thác bệnh sử giấc ngủ chuyên sâu
- Đo đa ký giấc ngủ (PSG): Kiểm tra hoạt động não, hô hấp, chuyển động cơ thể trong đêm
- Tư vấn điều trị cá nhân hóa: CPAP, liệu pháp hành vi, thuốc hỗ trợ giấc ngủ
Các phương pháp điều trị rối loạn giấc mơ chuyên biệt
Dùng máy CPAP
Dành cho bệnh nhân mắc OSA – giúp duy trì áp lực dương liên tục trong đường thở, cải thiện oxy não và giấc ngủ REM. Sau điều trị, tần suất mơ ngộp thở hoặc mơ hoảng loạn giảm rõ rệt.
Liệu pháp hành vi – nhận thức (CBT-I)
Hiệu quả cao với người bị mất ngủ, mơ nhiều do lo âu. Liệu pháp này giúp người bệnh kiểm soát luồng suy nghĩ tiêu cực và phản ứng với giấc ngủ.
Điều trị bằng thuốc
- Thuốc điều hòa giấc ngủ: melatonin, trazodone (có kê đơn)
- Thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc an thần nhẹ, nếu có chỉ định rõ ràng
Lưu ý: Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc ngủ vì có thể gây lệ thuộc và làm giấc ngủ bị phân mảnh nghiêm trọng hơn.
Khi nào bạn cần đi khám bác sĩ?
Bạn nên đi khám khi có một trong các dấu hiệu:
- Mơ ác mộng hơn 2 lần mỗi tuần
- Mơ gây tỉnh giấc, khó ngủ lại, mệt mỏi kéo dài
- Có hành vi lạ khi mơ (la hét, đập tay chân)
- Ngủ ngáy to, có người nói bạn ngưng thở khi ngủ
- Có tiền sử rối loạn thần kinh hoặc trầm cảm
Điều trị rối loạn giấc ngủ sớm không chỉ cải thiện chất lượng sống mà còn phòng ngừa các bệnh lý nguy hiểm về tim mạch, thần kinh và chuyển hóa.
Kết luận
Giấc mơ là một phần tự nhiên của quá trình ngủ – nó giúp não bộ “xử lý” cuộc sống. Tuy nhiên, nếu bạn ngủ mơ quá nhiều, mơ ác mộng kéo dài hoặc kèm theo hành vi bất thường, đó không còn là hiện tượng bình thường mà là tín hiệu từ cơ thể bạn đang cần được chăm sóc.
Hãy lắng nghe giấc ngủ của chính mình. Việc thăm khám và điều trị sớm có thể giúp bạn lấy lại giấc ngủ trọn vẹn, sức khỏe toàn diện và cuộc sống cân bằng.
Tài liệu tham khảo
- American Sleep Association – Dreams and REM Sleep
- Sleep Foundation – Dreams: Why They Happen & What They Mean
- Mayo Clinic – REM Sleep Behavior Disorder
- Cleveland Clinic – Nightmares and Sleep Disorders
- National Sleep Foundation – What is REM Sleep?
SleepFi
Địa chỉ: 114 đường số 32, tiểu khu 1, Bình Trị Đông B, Bình Tân, TP.HCM
Hotline: 0916872112
