Ngưng thở khi ngủ là bệnh lý thầm lặng nhưng nguy hiểm, có thể gây đột quỵ và suy tim nếu không điều trị. Cùng tự kiểm tra qua 8 câu hỏi tại nhà để phát hiện sớm dấu hiệu ngưng thở khi ngủ.
Bạn có thường xuyên cảm thấy mệt mỏi vào ban ngày dù đã ngủ đủ giấc? Người thân có từng nhắc bạn ngáy to, hoặc thậm chí là “ngừng thở” lúc đang ngủ? Nếu bạn đang lờ mờ nhận ra một điều gì đó bất thường trong giấc ngủ của mình nhưng chưa thể gọi tên, rất có thể bạn đang gặp phải hội chứng ngưng thở khi ngủ (OSA) – một tình trạng rối loạn giấc ngủ phổ biến nhưng thường bị bỏ qua.
Theo Tổ chức Giấc ngủ Quốc tế (World Sleep Society), có đến 1 tỷ người trên thế giới có thể mắc OSA. Tuy nhiên, phần lớn trong số đó không biết mình mắc bệnh cho đến khi xảy ra biến chứng tim mạch, đột quỵ hoặc tai nạn do buồn ngủ ban ngày. Đây là một căn bệnh thầm lặng nhưng nguy hiểm tuy nhiên bạn hoàn toàn có thể tự sàng lọc nguy cơ tại nhà với một vài câu hỏi đơn giản.
Ngưng thở khi ngủ – hiểu đúng để không chủ quan
Ngưng thở khi ngủ là tình trạng mà đường hô hấp phía trên của bạn bị tắc nghẽn tạm thời khi ngủ, khiến luồng không khí không thể lưu thông bình thường. Mỗi đợt ngưng thở kéo dài ít nhất 10 giây, có thể lặp lại hàng chục đến hàng trăm lần mỗi đêm. Cứ mỗi lần như vậy, não sẽ bị đánh thức nhẹ để cơ thể hít thở trở lại. Người bệnh không hề nhận thức được điều đó, nhưng giấc ngủ bị gián đoạn liên tục khiến họ không thể đạt được giấc ngủ sâu và hồi phục.
Đừng lầm tưởng ngưng thở khi ngủ chỉ là “ngáy to”. Trên thực tế, ngáy là dấu hiệu dễ nhận thấy nhất, nhưng không phải ai ngáy cũng bị OSA, và không phải ai bị OSA cũng biết mình ngáy. Điều quan trọng là phải đánh giá thêm các dấu hiệu khác – cả trong giấc ngủ lẫn khi tỉnh dậy ban ngày.
Tín hiệu “SOS” từ cơ thể bạn
Hãy nhớ lại gần đây bạn có những biểu hiện như sau không:
- Mệt mỏi kéo dài, dù vẫn ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm?
- Cảm thấy dễ buồn ngủ bất cứ lúc nào: khi làm việc, đang xem TV, thậm chí khi lái xe?
- Đau đầu vào buổi sáng sau khi thức dậy, cảm giác như không được “nạp pin” dù ngủ đủ giờ?
- Khó tập trung, dễ quên, làm việc trì trệ, hay cáu gắt vô cớ?
- Khô miệng hoặc đau họng mỗi sáng?
- Thức dậy nhiều lần giữa đêm mà không rõ lý do, hay tiểu đêm bất thường?
Nếu bạn nhận ra những điểm tương đồng trên, cơ thể bạn đang phát đi tín hiệu cảnh báo. Đây không chỉ là hậu quả của căng thẳng hay mất ngủ nhất thời. Rất có thể bạn đang mang trong mình một “quả bom hẹn giờ” mang tên ngưng thở khi ngủ.
Hậu quả nguy hiểm nếu không phát hiện và điều trị kịp thời
Hội chứng ngưng thở khi ngủ không chỉ gây buồn ngủ và mệt mỏi đơn thuần. Nó có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng về tim mạch và chuyển hóa như:
- Tăng huyết áp kháng trị: Khi ngưng thở, lượng oxy trong máu giảm, khiến cơ thể tiết ra các hormone gây co mạch, tăng nhịp tim. Về lâu dài, huyết áp tăng và trở nên khó kiểm soát.
- Đột quỵ: Theo nghiên cứu của American Academy of Sleep Medicine (AASM), người bị OSA có nguy cơ đột quỵ cao gấp 2.5 lần so với người không mắc.
- Nhồi máu cơ tim, rối loạn nhịp tim, suy tim.
- Tiểu đường loại 2: Mất ngủ, thiếu oxy kéo dài làm tăng kháng insulin.
- Trầm cảm, rối loạn cảm xúc.
- Giảm hiệu suất làm việc và nguy cơ tai nạn cao gấp 7 lần – đặc biệt khi đang lái xe hoặc vận hành máy móc.
Những hậu quả đó không xảy ra trong một đêm, nhưng nó âm thầm hủy hoại chất lượng sống của bạn từng ngày. May mắn là nếu phát hiện sớm, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và điều trị hiệu quả.
8 câu hỏi tự kiểm tra nguy cơ ngưng thở khi ngủ
Đây là công cụ đơn giản, đã được sử dụng rộng rãi tại các trung tâm giấc ngủ lớn trên thế giới. Hãy tự mình trả lời các câu hỏi dưới đây:
- Bạn có ngáy to khi ngủ – đến mức người khác phải than phiền hoặc có thể nghe được từ ngoài phòng đóng kín?
- Bạn mệt mỏi, buồn ngủ vào ban ngày?
- Người nhà có thấy bạn thở gián đoạn/ngưng thở trong khi ngủ?
- Chỉ số khối lượng cơ thể (BMI) của bạn > 35kg/m²?
- Bạn bị cao huyết áp?
- Bạn trên 50 tuổi?
- Vòng cổ của bạn > 40cm?
- Giới tính là Nam?
Nếu bạn trả lời “Có” từ 3 câu trở lên, bạn có nguy cơ cao mắc OSA và nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa giấc ngủ càng sớm càng tốt.
Bạn nên làm gì nếu nghi ngờ mình bị ngưng thở khi ngủ?
Bước đầu tiên là trao đổi với bác sĩ. Tại các trung tâm y khoa lớn hoặc phòng khám hô hấp, bác sĩ sẽ tiến hành khai thác thêm triệu chứng, đo chỉ số BMI, khám mũi – họng – cổ để đánh giá nguy cơ tắc nghẽn đường thở.
Kế tiếp, bạn có thể được chỉ định thực hiện đo đa ký giấc ngủ (Polysomnography) – tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán ngưng thở khi ngủ. Thiết bị này sẽ đo nhịp thở, oxy máu, hoạt động não bộ và cơ bắp trong khi ngủ để xác định bạn có bị OSA hay không, và ở mức độ nào.
Nếu không thể đến SleepLab, bạn cũng có thể đo đa ký giấc ngủ tại nhà với thiết bị nhỏ gọn, đeo như đồng hồ, giúp bác sĩ thu thập đủ dữ liệu để phân tích.
Có thể điều trị ngưng thở khi ngủ hiệu quả không?
Câu trả lời là có – và càng điều trị sớm, hiệu quả càng cao.
Phương pháp hiệu quả nhất hiện nay là dùng máy thở áp lực dương liên tục (CPAP). Đây là thiết bị nhỏ gọn, đeo mặt nạ mũi khi ngủ, tạo áp lực nhẹ giúp giữ cho đường thở luôn mở suốt đêm. Nghiên cứu cho thấy CPAP giúp giảm hơn 90% số lần ngưng thở trong đêm, cải thiện rõ rệt chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tim mạch.
Ngoài ra, tuỳ mức độ bệnh, bạn có thể được chỉ định:
- Giảm cân, thay đổi lối sống.
- Tránh rượu, thuốc an thần trước khi ngủ.
- Thay đổi tư thế ngủ (tránh nằm ngửa).
- Dụng cụ nha khoa giữ hàm dưới.
- Phẫu thuật nếu có bất thường giải phẫu vùng họng, mũi.
Quan trọng nhất là bạn không được chủ quan. Ngưng thở khi ngủ không phải là bệnh lý có thể “tự hết”, mà là bệnh lý cần can thiệp y tế bài bản.
Kết luận
Ngưng thở khi ngủ là một tình trạng phổ biến, nguy hiểm nhưng dễ bị bỏ qua. Nó không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ mà còn làm suy giảm sức khỏe tim mạch, não bộ và tinh thần mỗi ngày. Với 8 câu hỏi tự kiểm tra, bạn đã có một bước tiến quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe bản thân.
Nếu bạn có từ 3 dấu hiệu trở lên – đừng ngần ngại. Hãy chủ động gặp bác sĩ và thực hiện đo giấc ngủ để bảo vệ chính mình và người thân. Một giấc ngủ khỏe mạnh chính là nền tảng của một cuộc sống chất lượng.
Tài liệu tham khảo
- American Academy of Sleep Medicine. Obstructive Sleep Apnea – https://aasm.org/resources/factsheets/sleepapnea.pdf
- National Heart, Lung, and Blood Institute. Sleep Apnea – https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/sleep-apnea
- Mayo Clinic. Sleep Apnea Symptoms & Causes – https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sleep-apnea/symptoms-causes/syc-20377631
- Sleep Foundation. Obstructive Sleep Apnea – https://www.sleepfoundation.org/sleep-apnea/obstructive-sleep-apnea
