Đo đa ký giấc ngủ (Polysomnography – PSG) là một phương pháp chẩn đoán tiêu chuẩn để phát hiện và đánh giá các rối loạn giấc ngủ. Được xem là công cụ chẩn đoán hiệu quả nhất, PSG cung cấp thông tin chi tiết về các giai đoạn của giấc ngủ và các biến đổi sinh lý xảy ra trong khi ngủ. Bài viết này sẽ nghiên cứu sâu hơn về đo đa ký giấc ngủ, cách thức hoạt động, ứng dụng trong chẩn đoán các rối loạn giấc ngủ, và tầm quan trọng của nó trong y học hiện đại.
Đo Đa Ký Giấc Ngủ Là Gì?
Đo đa ký giấc ngủ (PSG) là một kỹ thuật y khoa phức tạp, theo dõi và ghi lại nhiều thông số sinh lý của cơ thể trong suốt một đêm ngủ. Các thông số này bao gồm:
- Điện não đồ (EEG): Ghi lại hoạt động điện của não, giúp xác định các giai đoạn của giấc ngủ (REM, NREM) và phát hiện các sóng bất thường liên quan đến các rối loạn giấc ngủ như chứng co giật khi ngủ.
- Điện cơ đồ (EMG): Theo dõi hoạt động cơ, đặc biệt là cơ ở cằm và chân, để phát hiện tình trạng co giật chân trong khi ngủ hoặc hội chứng chân không yên.
- Điện tâm đồ (ECG): Đo nhịp tim và phát hiện các bất thường về tim có thể xuất hiện trong giấc ngủ.
- Điện chuyển động mắt (EOG): Ghi lại chuyển động của mắt, đặc biệt hữu ích để xác định giai đoạn ngủ REM.
- Cảm biến lưu lượng khí thở và cử động ngực/bụng: Đo lưu lượng khí thở qua mũi và miệng, cũng như cử động của ngực và bụng để phát hiện hội chứng ngưng thở khi ngủ.
- Cảm biến nồng độ oxy trong máu (SpO2): Theo dõi mức độ bão hòa oxy để đánh giá tình trạng hô hấp.
PSG được thực hiện trong một phòng thí nghiệm giấc ngủ, nơi các thiết bị được gắn lên cơ thể người bệnh để ghi lại các thông số này trong suốt quá trình ngủ.
Các Ứng Dụng Của Đo Đa Ký Giấc Ngủ
Đo đa ký giấc ngủ là công cụ chẩn đoán tiêu chuẩn vàng cho nhiều rối loạn giấc ngủ. Dưới đây là một số ứng dụng cụ thể của PSG trong chẩn đoán và điều trị:
Chẩn Đoán Hội Chứng Ngưng Thở Khi Ngủ (OSA)
Hội chứng ngưng thở khi ngủ (OSA) là một rối loạn giấc ngủ phổ biến, đặc trưng bởi tình trạng ngưng thở hoặc giảm hô hấp lặp đi lặp lại trong giấc ngủ do tắc nghẽn đường thở. PSG là phương pháp chẩn đoán quan trọng nhất để phát hiện và xác định mức độ nghiêm trọng của OSA.
- Phát hiện OSA: PSG có thể đo số lần ngưng thở hoặc giảm hô hấp mỗi giờ ngủ, gọi là chỉ số ngưng thở – giảm thở (AHI). AHI từ 5 đến15 lần/giờ được coi là OSA nhẹ, 15 đến 30 lần/giờ là trung bình, và trên 30 lần/giờ là nặng. Theo nghiên cứu của American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine (2018), PSG có độ chính xác lên đến 95% trong chẩn đoán OSA.
- Đánh giá hiệu quả điều trị: PSG cũng được sử dụng để đánh giá hiệu quả của các biện pháp điều trị như CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) hoặc phẫu thuật.
Chẩn Đoán Rối Loạn Cử Động Khi Ngủ
Rối loạn cử động khi ngủ bao gồm chứng co giật chân trong khi ngủ (PLMD) và hội chứng chân không yên (RLS). Những người mắc các rối loạn này thường có các cử động chân đột ngột, lặp đi lặp lại trong giấc ngủ, gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
- Chẩn đoán PLMD: PSG giúp ghi lại các cử động không kiểm soát của chân, đo số lần cử động mỗi giờ và mức độ gián đoạn giấc ngủ do các cử động này gây ra.
- Hội chứng chân không yên (RLS): PSG không phải là công cụ chẩn đoán duy nhất cho RLS nhưng có thể giúp loại trừ các rối loạn giấc ngủ khác và đánh giá tác động của RLS lên giấc ngủ.
Chẩn Đoán Chứng Mộng Du Và Rối Loạn Hành Vi Giấc Ngủ REM
Chứng mộng du (Sleepwalking) và rối loạn hành vi giấc ngủ REM (REM Sleep Behavior Disorder – RBD) là các rối loạn giấc ngủ đặc trưng bởi các hành vi bất thường trong khi ngủ.
- Mộng du: PSG ghi lại hoạt động điện não và cơ để phát hiện các đợt tỉnh giấc một phần từ giấc ngủ sâu (giai đoạn NREM), đi kèm với các hành vi như đi lại, nói chuyện hoặc thực hiện các hoạt động khác trong khi vẫn còn ngủ.
- RBD: Trong RBD, các tín hiệu PSG cho thấy hoạt động cơ mạnh mẽ trong giai đoạn giấc ngủ REM, giai đoạn mà các cơ bắp thường bị liệt một cách tự nhiên. Điều này giúp chẩn đoán RBD và đánh giá mức độ nguy hiểm của các hành vi trong khi ngủ, đặc biệt ở những người cao tuổi hoặc có tiền sử bệnh Parkinson.
Chẩn Đoán Chứng Rối Loạn Giấc Ngủ Nhịp Sinh Học
Rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học như rối loạn pha ngủ muộn, rối loạn giấc ngủ do làm việc ca kíp, hoặc hội chứng giấc ngủ ngắn, PSG có thể kết hợp với các phương pháp theo dõi khác như ghi nhận ánh sáng môi trường và nhật ký giấc ngủ để xác định vấn đề cụ thể của nhịp sinh học ngủ – thức.
Quy Trình Thực Hiện Đo Đa Ký Giấc Ngủ
Để thực hiện PSG, bệnh nhân sẽ được mời đến phòng thí nghiệm giấc ngủ, thường là vào buổi tối. Các thiết bị được gắn lên đầu, ngực, và chân để theo dõi các chỉ số sinh lý. Quá trình đo kéo dài trong suốt một đêm ngủ, từ khi đi ngủ đến khi thức dậy.
- Chuẩn bị trước khi thực hiện: Bệnh nhân nên tránh uống rượu, cà phê và thuốc an thần trước khi thực hiện PSG. Một số phòng thí nghiệm cũng khuyến nghị bệnh nhân không ngủ trưa trong ngày thực hiện đo.
- Tiến trình đo: Trong quá trình PSG, các kỹ thuật viên sẽ theo dõi từ xa và điều chỉnh thiết bị nếu cần thiết. Bệnh nhân có thể ngủ như bình thường trong môi trường thoải mái với ánh sáng và nhiệt độ được điều chỉnh thích hợp.
Ưu Điểm Và Nhược Điểm Của Đo Đa Ký Giấc Ngủ
Ưu Điểm:
- Chẩn đoán chính xác: PSG được coi là tiêu chuẩn vàng cho chẩn đoán các rối loạn giấc ngủ, nhờ vào khả năng theo dõi đa chiều các thông số sinh lý.
- Đánh giá toàn diện: PSG không chỉ chẩn đoán mà còn đánh giá mức độ nghiêm trọng của các rối loạn giấc ngủ và hiệu quả của các biện pháp điều trị.
- Cá nhân hóa điều trị: Dựa trên kết quả PSG, bác sĩ có thể đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp, từ sử dụng thiết bị hỗ trợ hô hấp (như CPAP) đến các biện pháp hành vi hoặc dược lý.
Nhược Điểm:
- Chi phí cao và thời gian thực hiện: PSG là một phương pháp chẩn đoán tốn kém và đòi hỏi bệnh nhân phải ngủ lại tại phòng thí nghiệm, không phải lúc nào cũng thuận tiện.
- Ảnh hưởng tâm lý: Một số bệnh nhân có thể cảm thấy không thoải mái hoặc lo lắng khi phải ngủ trong môi trường không quen thuộc, làm ảnh hưởng đến kết quả PSG.
Kết Luận
Đo đa ký giấc ngủ là công cụ chẩn đoán quan trọng và hiệu quả nhất cho các rối loạn giấc ngủ. Với khả năng cung cấp thông tin chi tiết về các biến đổi sinh lý trong khi ngủ, PSG không chỉ giúp xác định các rối loạn giấc ngủ mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và điều trị chúng. Mặc dù có một số nhược điểm, nhưng với sự tiến bộ của công nghệ, PSG và các phương pháp đo giấc ngủ mới hứa hẹn mang lại nhiều lợi ích hơn cho sức khỏe cộng đồng.
Bạn có thể đánh giá nguy cơ mắc ngưng thở khi ngủ trực tiếp tại đây
Tài Liệu Tham Khảo
- American Academy of Sleep Medicine. (2017). The AASM Manual for the Scoring of Sleep and Associated Events.
- Berry, R. B., et al. (2018). “The AASM Scoring Manual Updates.” Journal of Clinical Sleep Medicine.
- American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. (2018). “Obstructive Sleep Apnea Diagnosis and Management.”
- The Lancet Respiratory Medicine. (2020). “Sleep Apnea: Diagnosis and Management.”
SleepFi
