Ngưng thở khi ngủ (OSA) là một căn bệnh thầm lặng, ảnh hưởng đến hàng triệu người. Tìm hiểu về triệu chứng, tác hại, phương pháp chẩn đoán và điều trị OSA để bảo vệ sức khỏe của bạn.
Ngưng Thở Khi Ngủ Là Gì?
Ngưng thở khi ngủ (Obstructive Sleep Apnea – OSA) là một bệnh lý giấc ngủ phổ biến, xảy ra khi các cơ cổ họng bị thư giãn quá mức, gây tắc nghẽn tạm thời đường thở. Điều này dẫn đến những khoảng ngừng thở trong suốt đêm, có thể kéo dài từ vài giây đến vài phút. Khi không được điều trị, OSA có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Thông số y tế về OSA tại Việt Nam:
- Khoảng 2- 4 % dân số trưởng thành mắc bệnh ngưng thở khi ngủ.
- Nam giới mắc bệnh nhiều hơn, tỷ lệ khoảng 4-6%, trong khi ở nữ giới là 2-3%.
- Các yếu tố nguy cơ bao gồm béo phì, tuổi tác và tiền sử gia đình.
Tỷ Lệ Điều Trị Và Tiếp Cận Chăm Sóc Y Tế
Mặc dù ngưng thở khi ngủ là một căn bệnh rất phổ biến, nhưng theo nghiên cứu, khoảng 80% bệnh nhân OSA chưa được chẩn đoán hoặc tiếp cận với phương pháp điều trị phù hợp. Việc thiếu nhận thức cộng đồng về bệnh và hạn chế trong việc tiếp cận các dịch vụ chăm sóc y tế làm tăng nguy cơ các biến chứng sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm bệnh tim mạch, đột quỵ, và bệnh tiểu đường.
Triệu Chứng Của Ngưng Thở Khi Ngủ
Những triệu chứng của OSA thường xảy ra vào ban đêm và có thể không được nhận ra ngay lập tức. Tuy nhiên, nếu bạn gặp phải các dấu hiệu sau, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán kịp thời:
- Ngáy to và liên tục: Đây là triệu chứng phổ biến của OSA, tuy nhiên không phải tất cả những người ngáy đều mắc bệnh.
- Ngưng thở trong khi ngủ: Các khoảng ngưng thở xảy ra tạm thời, có thể kéo dài từ vài giây đến vài phút.
- Mệt mỏi và thiếu năng lượng vào ban ngày: Dù ngủ đủ giấc, bạn vẫn cảm thấy mệt mỏi và thiếu năng lượng do giấc ngủ bị gián đoạn.
- Buồn ngủ quá mức vào ban ngày: Người bệnh thường cảm thấy buồn ngủ suốt cả ngày, ảnh hưởng đến công việc và sinh hoạt hàng ngày.
- Đau đầu vào sáng sớm: Do thiếu oxy trong đêm, người bệnh có thể bị đau đầu vào buổi sáng.
- Khô miệng và cổ họng: Thở bằng miệng trong khi ngủ có thể gây khô miệng và cổ họng vào sáng hôm sau.
Tác Hại Của Ngưng Thở Khi Ngủ
Ngưng thở khi ngủ không chỉ là một vấn đề về giấc ngủ mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến sức khỏe tổng thể:
Tăng Nguy Cơ Bệnh Tim Mạch
Ngưng thở khi ngủ gây ra sự giảm oxy trong máu khi các cơn ngưng thở xảy ra trong suốt đêm. Điều này tạo ra một tình trạng gọi là thiếu oxy tạm thời, khiến cơ thể phải đáp ứng bằng cách kích thích hệ thống thần kinh giao cảm, làm tăng nhịp tim và huyết áp.
Để bù đắp cho tình trạng thiếu oxy, tim sẽ phải làm việc vất vả hơn để cung cấp máu giàu oxy cho các cơ quan quan trọng, đặc biệt là não và tim. Khi tình trạng này kéo dài, huyết áp cao (tăng huyết áp) sẽ trở thành vấn đề thường xuyên. Hệ quả là, bệnh nhân OSA có nguy cơ cao bị nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ do sự căng thẳng liên tục lên tim và các mạch máu.
Hơn nữa, việc tim phải làm việc quá mức liên tục dẫn đến sự hình thành của xơ vữa động mạch (bệnh động mạch vành), khiến mạch máu trở nên hẹp lại và dễ bị tắc nghẽn, từ đó gia tăng khả năng xảy ra các bệnh lý tim mạch.
Rối Loạn Chuyển Hóa Và Đái Tháo Đường
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ngưng thở khi ngủ có thể tác động tiêu cực đến chức năng chuyển hóa trong cơ thể, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2. Khi mức oxy trong máu giảm, cơ thể sẽ sản xuất hormone căng thẳng như adrenaline và cortisol, gây ra sự thay đổi trong quá trình chuyển hóa insulin.
Đặc biệt, kháng insulin – một tình trạng trong đó cơ thể không thể sử dụng insulin hiệu quả – thường xuất hiện ở bệnh nhân OSA. Khi insulin không thể hoạt động bình thường, đường huyết sẽ tăng cao, dẫn đến tiểu đường type 2.
Ngưng thở khi ngủ cũng làm gia tăng các yếu tố nguy cơ khác của bệnh tiểu đường, như béo phì. Việc cơ thể thiếu ngủ và bị căng thẳng có thể làm giảm khả năng đốt cháy mỡ và gây tăng cân, một yếu tố nguy cơ quan trọng của bệnh tiểu đường type 2.
Tăng Nguy Cơ Tai Nạn
Buồn ngủ và giảm khả năng tập trung trong suốt cả ngày là một trong những tác động phổ biến của ngưng thở khi ngủ. Mặc dù bệnh nhân có thể ngủ đủ giờ vào ban đêm, nhưng chất lượng giấc ngủ kém do sự gián đoạn liên tục gây ra bởi các cơn ngưng thở sẽ dẫn đến tình trạng mệt mỏi mãn tính. Người bệnh sẽ cảm thấy buồn ngủ và thiếu năng lượng, từ đó làm giảm sự tỉnh táo và khả năng phản xạ.
Điều này làm tăng nguy cơ mắc phải các tai nạn giao thông hoặc tai nạn lao động. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người mắc ngưng thở khi ngủ có nguy cơ gặp tai nạn giao thông cao gấp ba lần so với những người không mắc bệnh. Việc thiếu ngủ cũng làm giảm khả năng ra quyết định chính xác và làm tăng các sai sót trong công việc, từ đó gây ra các tai nạn lao động nghiêm trọng.
Giảm Chất Lượng Cuộc Sống
Ngưng thở khi ngủ không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động mạnh mẽ đến tinh thần và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Giấc ngủ bị gián đoạn liên tục và thiếu oxy kéo dài làm cho người bệnh cảm thấy mệt mỏi, chán nản và trầm cảm. Thiếu ngủ kéo dài có thể làm tăng mức độ căng thẳng, giảm khả năng tập trung và khiến người bệnh cảm thấy khó khăn trong việc hoàn thành các công việc hàng ngày.
Tại Sao Ngưng Thở Khi Ngủ Liên Quan Đến Các Bệnh Lý Trên?
Ngưng thở khi ngủ là một bệnh lý có ảnh hưởng rộng rãi đến nhiều hệ thống cơ thể. Các yếu tố như thiếu oxy, căng thẳng cơ thể và giấc ngủ không đầy đủ là nguyên nhân chính gây ra các bệnh lý kể trên. Cơ thể không chỉ phải đối mặt với sự thiếu hụt oxy mà còn phải chịu đựng những sự thay đổi lớn trong quá trình chuyển hóa và tuần hoàn. Điều này tạo ra một “chuỗi phản ứng” tiêu cực trong cơ thể, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về tim mạch, chuyển hóa, và thậm chí tai nạn, đồng thời làm giảm chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Phương Pháp Chẩn Đoán Ngưng Thở Khi Ngủ
Để chẩn đoán ngưng thở khi ngủ, bác sĩ thường sử dụng các phương pháp xét nghiệm sau:
Đa ký giấc ngủ
Đo đa ký giấc ngủ là phương pháp tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán ngưng thở khi ngủ, cung cấp thông tin toàn diện về giấc ngủ của bệnh nhân. Phương pháp này ghi nhận các chỉ số quan trọng như:
- Nhịp thở và lưu lượng khí thở vào/thở ra để phát hiện ngừng thở.
- Mức oxy trong máu (SpO2) để đánh giá tình trạng thiếu oxy.
- Điện não đồ (EEG) để xác định các chu kỳ giấc ngủ.
- Điện cơ đồ (EMG) và chuyển động mắt (EOG) để theo dõi các cử động trong giấc ngủ.
- Điện tâm đồ (ECG) để phát hiện các vấn đề tim mạch liên quan.
Nhờ vào các chỉ số này, đa ký giấc ngủ giúp chẩn đoán chính xác mức độ và tần suất ngưng thở khi ngủ, từ đó hỗ trợ điều trị hiệu quả.
Đa ký hô hấp
Đo đa ký hô hấp là phương pháp chẩn đoán phù hợp với những bệnh nhân có triệu chứng rõ ràng của ngưng thở khi ngủ (OSA) và cần xác nhận lại tình trạng này. Phương pháp này tập trung vào việc ghi nhận các chỉ số hô hấp cơ bản, bao gồm:
- Lưu lượng khí thở vào và thở ra: Để phát hiện sự tắc nghẽn trong đường thở.
- Mức oxy trong máu (SpO2): Để xác định tình trạng thiếu oxy trong suốt giấc ngủ.
- Tần suất thở và ngưng thở: Để xác định mức độ ngưng thở trong suốt đêm.
Đo đa ký hô hấp giúp xác định rõ ràng có phải bệnh nhân đang gặp phải ngưng thở khi ngủ hay không và hỗ trợ bác sĩ trong việc đưa ra phương pháp điều trị chính xác.
Phương Pháp Điều Trị Ngưng Thở Khi Ngủ
Việc điều trị OSA phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:
- Thiết bị đẩy hàm trước (MAD): Phương pháp này phù hợp cho bệnh nhân mắc OSA nhẹ và trung bình. MAD giúp điều chỉnh vị trí hàm dưới, mở rộng đường thở và giảm tắc nghẽn.
- Máy CPAP (Continuous Positive Airway Pressure): Đây là phương pháp điều trị chính cho bệnh nhân OSA nặng. Máy CPAP cung cấp một luồng khí liên tục với áp suất dương, giữ cho đường thở luôn mở và ngăn ngừa tình trạng ngưng thở.
Phẫu thuật: Trong trường hợp bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác, phẫu thuật có thể là lựa chọn cuối cùng. Phẫu thuật giúp loại bỏ mô thừa trong đường thở hoặc điều chỉnh cấu trúc giải phẫu của họng và mũi.
Kết Luận
Ngưng thở khi ngủ là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhưng thường bị bỏ qua. Việc nhận diện triệu chứng và tiếp cận điều trị sớm sẽ giúp giảm thiểu các tác hại đối với sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu của bệnh ngưng thở khi ngủ, hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Hãy bảo vệ sức khỏe của mình ngay từ bây giờ!
Tài liệu tham khảo:
- American Academy of Sleep Medicine. (2020). “Sleep Apnea Diagnosis and Treatment.” Journal of Clinical Sleep Medicine.
- National Sleep Foundation. (2021). “Obstructive Sleep Apnea: What You Need to Know.” Sleep Health Journal.
- American Heart Association. (2022). “Sleep Apnea and Heart Disease.” Circulation Journal.
- Hội Y học Giấc ngủ Việt Nam. (2022). “Tình trạng bệnh ngưng thở khi ngủ tại Việt Nam.” Tạp chí Y học Giấc Ngủ
SleepFi
Địa chỉ: 114 đường số 32, tiểu khu 1, Bình Trị Đông B, Bình Tân, TP.HCM
Hotline: 0916872112
